OJCÓW
Wieś (320 m n.p.m.) w gm. Skała, woj. miejskie krakowskie, na Wyżynie Olkuskiej w pd. części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej.
Pierwotnie, w XIII w., grodzisko na górze Okopy. Na terenie innego wczesnośredniowiecznego grodziska Kazimierz Wielki zbudował w XIV w. gotycki zamek królewski. W l. 1615—43 zamek został odbudowany przez starostę Mikołaja Korycińskiego. Syn Stefan na pocz. 2. poł. XVII w. obok bramy zamkowej wzniósł budynek mieszkalny. Kolejnymi starostami Ojcowa byli Warszyccy, Łubieńscy i Załuscy. Teofil Załuski na zamku gościł króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. W 1826 zamek został opuszczony i zaczął popadać w ruinę. W 1. poł. XIX w. Ojców zaczął rozwijać się jako wieś letniskowa i uzdrowisko. Powstały wówczas liczne domy. Część uległa zniszczeniu w czasie powstania styczniowego (1863). W Ojcowie mieściło się lokalne dowództwo powstania. Tu uformował się znaczny oddział powstańczy Apolinarego Kurowskiego. W latach międzywojennych – uzdrowisko.
Do dziś z zamku królewskiego w Ojcowie zachowała się znacznie skrócona (w XIX w.) ośmiokątna wieża obronna na dwunastometrowej skale, wieża bramna, resztki murów obronnych wokół dziedzińca zamkowego oraz fragmenty murów XVII-wiecznego budynku mieszkalnego po prawej stronie bramy zamkowej.
U podnóża Góry Zamkowej nad Prądnikiem ok. 1885 J. Zawisza (właściciel Ojcowa) założył park krajobrazowy, dziś Park Zamkowy, z zabytkowymi okazami drzew. W latach międzywojennych park uzdrowiskowy. W parku, w pobliżu mostu nad Prądnikiem, drewniana kapliczka z 1901 z rzeźbą św. Jana Kantego.
Na terenie Ojcowa od poł. XIX w. do dnia dzisiejszego prowadzone są badania archeologiczne. Oprócz neolitycznych kopalń i pracowni krzemienia odkryto w jaskiniach ślady kultur człowieka starszej epoki kamienia (paleolitu), ceramikę kultury pucharów lejkowatych, narzędzia kultury łużyckiej oraz czasów wczesnego średniowiecza. Do zasłużonych XIX-wiecznych badaczy należeli: J. Zawisza i G. Ossowski.
W okolicznych skałach ponad 100 jaskiń i grot. Do najbardziej znanych turystom należy Grota Łokietka, w której ok. 1300 miał się ukrywać Władysław Łokietek ścigany przez króla czeskiego Wacława II. W Jaskini Ciemnej odkryto najdawniejsze ślady pobytu człowieka na ziemiach polskich z okresu dolnego paleolitu – ok. 150 000 lat, a w Jaskini Koziarnia (dolina Sąspówki) znaleziska z okresu paleolitu – ok. 50 000-10 000 lat temu.
Muzeum Ojcowskiego Parku Narodowego im. Profesora Władysława Szefera mieści się w dawnym hotelu „Pod Łokietkiem” z 1860, wystawy prezentują prehistorię i przyrodę Doliny Prądnika. Czynne od 1 V do 31 X codziennie z wyjątkiem poniedziałków w godz. 9-16.
Muzeum Regionalne PTTK w domu „Bazar Warszawski”, zorganizowane w 1951 – zbiory archeologiczne i etnograficzne. Czynne od poniedziałku do piątku 9-15.
W Ojcowie mieści się dyrekcja OPN.