Mysłowice – Historia

Mysłowice należą do najstarszych miast górnośląskich. Powstały w XIII w. na szlakach handlowych z Wrocławia przez Bytom do Krakowa i z Gliwic do Mikołowa. Z przekazów źródłowych wiadomo m.in. o plebanie Hunlodzie z Mysłowic (1308). Dokument z 1360 wystawiony przez Mikołaja, księcia opawsko-raciborskiego, potwierdza miastu Mysłowice dawno nadane przywileje prawa niemieckiego.

Początkowo Mysłowice były prawdopodobnie osadą książęcą, o czym świadczyć mogą szczątki wczesnośredniowiecznej zabudowy wzgórza (dziś stoi tu kościół Świętego Krzyża), zwanego wzgórzem zamkowym (ul. Zamkowa i Podzamcze). Pierwszym znanym właścicielem miasta był Otto z Pilicy herbu Toporczyk (później rody Pileckich, Tenczyńskich, Rabsztyńskich), który otrzymał w zastaw od wspomnianego księcia Mikołaja miasto i okoliczne wsie. Do 1517 Mysłowice należały do książąt śląskich, którzy sprzedali państwo pszczyńskie wraz z Mysłowicami Aleksemu Turzonowi, mieszczaninowi krakowskiemu. Od tej pory miasto było własnością kilku rodów krakowskich: Salomonów, Kamińskich i Mieroszewskich, które to przekazywały dobra mysłowickie innym rodom jako wiana swych córek. Ostatni byli właścicielami Mysłowic przez dwa wieki (do 1839). W 1773 Krzysztof Mieroszewski utworzył z dóbr mysłowickich ordynację, dzięki czemu posiadłość nie uległa rozdrobnieniu i pozostała w rękach jednego rodu. W 1839 nowymi właścicielami ordynacji stała się rodzina Wincklerów, następnie Thiele-Wincklerów. Mieroszewscy przyczynili się do uprzemysłowienia miasta. W 1788 powstała tu pierwsza kopalnia węgla, a w 1805 przy innej kopalni („Leopoldyna”) huta cynku „Leopoldyna” (w Brzęczkowicach). Kopalnie mysłowickie („Leopoldyna”, „Teodor”, „Luiza” i „Dar Karola”) wydobyły w pocz. XIX w. ponad 10% łącznej produkcji kopalń górnośląskich. Lata dwudzieste XIX w. zapoczątkowały tu bujny rozwój hutnictwa cynku. Powstały wówczas m.in. huty: „Aleksander”, „Rozalia”, „Amalia” (na obszarze dworskim Mysłowic); „Justyna”, „Stanisław” (Brzęczkowice); „Luiza”, „Słupna”, „Dar Jana” (Brzezinka); „Edward”, „Teresa” (Kosztowy), „Kordula” (Dziećkowice), których właścicielami oprócz Mieroszewskich i Sułkowskich (właścicieli Słupnej i Brzezinki) byli głównie kupcy i bankierzy wrocławscy. Po 1839 większość udziałów w górnictwie węglowym ordynacji mysłowickiej i w części dóbr Sułkowskich przejęli Maria Winckler i jej mąż Franciszek, a ich córka Valeska von Thiele-Winckler uzyskała prawa (1857) do tzw. regale – sprawowania funkcji władzy górniczej na obszarze ordynacji oraz pobierania opłaty z kopalni w wysokości 1/20 dochodów. Rozwój kolei żelaznych oraz otwarcie linii kolejowej Wrocław-Kraków (1848) zadecydowały m.in. o rozbudowie miejscowego górnictwa węglowego. W l. 1872-77 połączono małe kopalnie w jedną -obecnie kopalnię „Mysłowice”. Jednocześnie Mysłowice stały się jedną ze stacji etapowych dla emigrantów z Galicji udających się do krajów zachodnich (siedziba Generalnego Towarzystwa Emigracyjnego przy dzisiejszej ul. Powstańców 23).

Do poł. XIX w. Mysłowice były małym miasteczkiem. Nowi właściciele, Wincklerowie, przenieśli administrację dóbr mysłowickich do Katowic.

W latach zaborów Mysłowice były miastem granicznym w tzw. trójkącie trzech cesarzy. Tu zbiegały się granice Rosji, Prus i Austro-Węgier. Dopiero na przełomie XIX i XX w. i na pocz. XX w. zmieniły oblicze. Zanikła stara drewniana zabudowa rolniczo-rzemieślnicza, powstały okazałe secesyjno-modernistyczne i eklektyczne kamienice w rynku i w jego rejonie oraz zespół szpitala miejskiego. W historii Górnego Śląska zapisały się Mysłowice pod datą 16 VIII 1919. Tragedia, która rozegrała się na dziedzińcu kopalni „Mysłowice” zadecydowała o wydaniu rozkazu do wybuchu I powstania śląskiego. Od kul żołnierzy Grenzschutzu zginęło wówczas 7 osób.

W okresie powstań śląskich 1919, 1920, 1921 mysłowiczanie brali udział w walce zbrojnej o narodowe wyzwolenie, a wielu z nich oddało życie za powrót miasta do Macierzy. Tradycje wolnościowe i niepodległościowe Mysłowic sięgają XVIII w., kiedy pomagano uczestnikom powstania listopadowego (1831) i styczniowego (1863), zaopatrując ich m.in. w broń. Po 17 latach (1939) wkroczyły tu ponownie niemieckie wojska, a mysłowickie więzienie zapełniło się członkami podziemnego ruchu oporu i komunistami (m.in. Józef Wieczorek). W okresie II wojny światowej na terenie współczesnych Mysłowic Niemcy założyli 2 obozy koncentracyjne. 27 I 1945 był dniem wyzwolenia spod hitlerowskiej okupacji.

Po 1945 miasto rozrosło się z 29 km2 do 117 km2 w 1977. W obręb Mysłowic weszły samodzielne dotąd osady: w 1945 Brzęczkowice; w 1951 Morgi, Larysz, Hajdowizna, Brzezinka; w 1975 Kosztowy, Krasowy, Wesoła; w 1976 Dziećkowice; w 1977 Imielin i Chełm Wielki. Powstało wiele nowych osiedli mieszkaniowych.