Tychy – Historia

Leśna osada Tychy powstała w XV w. w pszczyńskim wolnym państwie stanowym. Pierwsza wzmianka historyczna pochodzi z 1467. W 1629 właściciele ziemi pszczyńskiej założyli tu browar, a produkowane w nim piwo sprzedawano w karczmach należących do państwa pszczyńskiego. W XIX w. powstał kolejny browar, tzw. obywatelski, a w sąsiednim Czułowie fabryka papieru i celulozy (1887).

W 1811 ziemia pszczyńska była świadkiem powstania chłopów, którzy m.in. 15 lutego zaatakowali dwór w Wyrach broniony przez ułanów pruskich. W 100 lat później mieszkańcy Tych i Czułowa poderwali się do walki o wyzwolenie narodowe. W sierpniu 1919 tyscy powstańcy stoczyli w Paprocanach jedną z pierwszych walk w I powstaniu śląskim, rozbrajając jednostkę artylerii niemieckiej. 1920 oblegali Pszczynę, a w 1921 walczyli pod Górą św. Anny. 20 XI 1933 Śląska Rada Wojewódzka przyznała Tychom prawa gminy miejskiej. Hitlerowcy we wrześniu 1939 zamordowali 42 mieszkańców Tych, a 47 dalszych zginęło w obozach koncentracyjnych.

Prawa miejskie Tychy otrzymały w 1951. W obszar miasta włączono gminy Wilkowyje i Paprocany. Wyznaczono wówczas Tychom określone zadanie. Miasto miało zostać rozbudowane i pełnić funkcję „sypialni” Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego. Pierwszym generalnym projektantem rozbudowy Tych był Tadeusz Teodorowicz-Teodorowski, wg jego proj. zrealizowano osiedle górnicze A (poszczególne osiedla oznaczane są tu kolejnymi literami alfabetu). Od 1954 stanowisko to powierzono autorom planu urbanistycznego Tych, profesorom Kazimierzowi Weychertowi i jego żonie Hannie Adamczewskiej-Weychertowej. Planem zagospodarowania objęto sąsiednie miejscowości (dziś dzielnice): Jaroszowice, Cielmice, Czułów, Kobiór, Wartogłowiec i Wyry.

Zgodnie z pierwszymi założeniami na obrzeżu Tych miał powstać przemysł lekki. Dlatego też wybudowano w 1957 dużą chłodnię składową (wytwarzającą suchy lód, mrożonki owocowo-warzywne), zakłady elektroniki górniczej (1964) specjalizujące się w krajach RWPG w produkcji urządzeń i aparatury kontrolno-pomiarowej, kombinat ogrodniczy ze szklarniami o pow. 16 ha i 50 ha upraw gruntowych, zakład wytwórczy serów topionych. W 1971 podjęto decyzję o lokalizacji w Tychach drugiego zakładu Fabryki Samochodów Małolitrażowych (pierwszy zakład znajdował się w Bielsku-Białej). Pierwsze samochody FIAT 126p zeszły z linii montażowych tyskiej FSM w 1975.

W l. 1951-77 włączono w obręb Tych samodzielne dotąd jednostki administracyjne: Żwaków, Paprocany, Cielmice, Kobiór, Urbanowice. Jaroszowice, Bojszowy, Międzyrzecze, Jedlinę, Bieruń Stary, Bieruń Nowy, Lędziny, Hołdunów, Czutów, Wartogtowiec i Wyry. Obszar miasta wynosi 271 km2, co plasuje je na 5 pozycji po Warszawie. Krakowie, Szczecinie i Wrocławiu. W 1991 dokonano kolejnych zmian administracyjnych. Usamodzielniły się Wyry, Bojszowy, Lędziny i Bieruń.