TRZEBINIA

Miasto (21 000 mieszk., 282 m n.p.m.) położone na granicy Wyżyny Śląskiej i Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, częściowo w Rowie Krzeszowickim, w woj. katowickim. Poważny ośrodek przemysłu surowcowego i energetycznego (kopalnia węgla kamiennego i elektrownia „Siersza”, Zakłady Górnicze „Trzebionka” – kopalnia rud cynkowo-ołowiowych „Trzebionka”, Zakłady Cementowe „Górka”, Rafineria Nafty „Trzebinia”), spożywczego (Zakłady Tłuszczowe), metalowego (Zakłady Metalurgiczne „Trzebinia”), Przedsiębiorstwo Prefabrykacji Przemysłu Węglowego „Prefbet”, Zakłady Graficzne, „Nasza Gazeta – Trzebinia” -wydawnictwo samorządowe. Urząd Miasta i Gminy.

Trzebinia znana była jako ośrodek górnictwa kruszcowego od XV do XVII w. (rudy ołowiu). Wieś od XIV w. w rękach możnych rodów mieszczan krakowskich, m.in. Mikołaja Kezingera, Jana Morsztyna, Jerzego Schilkra-Trzebnickiego (od 1585). Ostatni kupił wówczas 3 wsie: Trzebinię, Trzebionkę i Górkę, dziś wchodzące w skład miasta. Prawa miejskie w 1817. Dalszy rozwój miasta nastąpił w 2. poł. XIX w. wraz z ponownym zainteresowaniem cynkiem. Powstała wówczas (1895) m.in. huta cynku (obecnie po przebudowie Zakłady Metalurgiczne „Trzebinia”, produkujące blachę cynkową, magnez, proszki metali, aluminium). Z tego okresu pochodzi rafineria nafty. Kolejny etap rozwoju nastąpił w XX w., kiedy to powstała kopalnia rudy cynku .Andrzej” (1902, dziś Zakłady Górnicze „Trzebionka”). Tuż przed I wojną światową rozpoczęto budowę cementowni „Górka”, a po niej budowę kopalni węgla kamiennego „Zbyszek” (dziś szyb kopalni „Siersza”). Równocześnie powstały zakłady tłuszczowe produkujące mydło i tłuszcze jadalne. Istniejącą fabrykę narzędzi rolniczych w 1941 Niemcy przerobili na fabrykę odzieży wojskowej (dziś „Gumownia”). Wyzwolenie miasta nastąpiło z 23 na 241 1945. W 1975 w granicach administracyjnych Trzebini znalazły się: Siersza (wieś znana od XVI w.), Myślachowice, Czyżówka, Ligota, Płoki, Młoszowa, Dulowa, Kamiowice i Psary.

Zabytki Trzebini to dwór barokowo-klasycystyczny z łamanym dachem z XVII w. oraz wyposażenie z XVI-wiecznego kościoła w obecnym kościele parafialnym z 1926. W zabytkowym dworze Zieleniewskich (ostatni właściciele) odrestaurowanym w l. 1990-97 mieści się od 1996 (VII) instytucja kultury „Dwór Zieleniewskich” (ul. J. Piłsudskiego 47a, tel. 122-368; 122-578) organizująca m.in. wystawy, koncerty kameralne, koncerty zespołów oraz występy chórów, artystów.

Przez Trzebinię przebiega szlak Dawnego Górnictwa (Krzeszowice – Nowa Góra – Siersza – Chrzanów) i szlak Puszczy Dulowskiej.