Sosnowiec – Historia

Jako organizm miejski funkcjonuje od pierwszych lat XX w., jest zlepkiem kilku miast, wsi i kolonii przyfabrycznych. W 1901 połączono trzy wsie: Sosnowice, Sosnowiec i Pogoń, którym w 1902 władze carskie nadały godność miasta. poszerzając jego granice o Ostrą Górę, Kuźnicę, Sielec i Radochę. W 1905 nowe miasto liczyło 61 000 mieszk. (19 km2 pow.). W 1915 przyłączono: Konstantynówkę, Środulę, Milowice, Dębową Górę, Modrzejów i część Zagórza (31 km2). Od XIII w. do 1880 Sosnowiec przeobrażał się z osady leśnej poprzez wieś w gminie Gzichów do samodzielnej gminy wiejskiej z sołtysem. Najstarsze tradycje wchodzących w skład miasta osad posiadały Milowice (wieś klasztorna z XII w.), Pogoń (XIII w.).

Pozostałe osady powstały w okresie od XVI do XVIII w. W 1935 Sosnowiec stał się powiatem miejskim wyodrębnionym z pow. będzińskiego. W 1939 liczył 13 0000 mieszk. Po wyzwoleniu 27 I 1945 przez Armię Czerwoną miasto liczyło ok. 80 000 mieszk. W 1953 przyłączono gminy Niwka z Dańdówką. Bobrkiem i Borem oraz Jęzor i powierzchnia miasta wzrosła do 42 km’. W czerwcu 1975 przyłączono okoliczne miasta: Zagórze, Klimontów i Kazimierz Górniczy (wzrost pow. do 91 km2). W 1859 uruchomiono połączenie kolei górnośląskiej z warszawsko-wiedeńską przez Sosnowiec.

Rozwój przemysłu w XIX w., a zwłaszcza górnictwa (kopalnie „Ludwika” -1806, „Pogoń” – 1815, „Ostrogórka” i „Wiktor” – 1822) i hutnictwa (huty cynku „Anna” i „Ludwika” – 1822, huty żelaza „Katarzyna”, dziś im. M. Buczka -1881. „Puszkin” i „Milowice” – 1883, walcownia żelaza „Hulczyński i Synowie” – 1881, „Renard”, dziś Huta im. E. Cedlera – 1905), wytworzył potężną klasę robotniczą i stworzył warunki do powstania nowego miasta. Jeszcze przed nadaniem praw miały tu miejsce przejawy walki klasowej proletariatu Zagłębia Dąbrowskiego. W 1872 wybuchł pierwszy strajk w kopalni „Wiktor” („Milowice”), a w 1888 w kopalni „Mortimer”. W 1892 i 1897 protestowali górnicy kopalni „Renard” („Sosnowiec”), „Andrzej” i .Jerzy”. Rok 1905 upamiętnił się wielką demonstracją przed hutą „Katarzyna” (dziś Huta im. Buczka) i rozlewem krwi. Zginęło wówczas 41 robotników, a ok. 100 zostało rannych. W listopadzie 1905 proklamowana została Czerwona Republika Zagłębiowska. W 1918 powstała jedna z pierwszych Rad Delegatów Robotniczych Zagłębia, które swe pierwsze posiedzenie odbyły w kopalni „Renard” („Sosnowiec”).

W 1935 opracowano pierwszy plan urbanistyczny miasta, którego realizację w zmodernizowanej formie rozpoczęto po 1945. Powstały nowe osiedla mieszkaniowe – m.in. Rudna I—IV, przebudowano okolice centrum, poprawiono układ komunikacyjny, wzniesiono wielkie obiekty sportowe i rekreacyjne, m.in. Stadion Ludowy, sztuczne lodowisko, kryte i otwarte pływalnie zlokalizowane w parkach miasta. Zmodernizowano Teatr Zagłębia (istniejący od 1897), wybudowano domy kultury, szkoły oraz gmachy dla Wydziałów Uniwersytetu Śląskiego (Wydział Nauk o Ziemi) i domy studenta. W mieście zlokalizowano wydziały: Filologii, Techniki i Nauk o Ziemi oraz Wydział Farmacji Śląskiej Akademii Medycznej. W Sosnowcu ma swoją redakcję tygodnik „Wiadomości Zagłębia”. Muzeum Miejskie (od 1995).