WOLBROM

Miasto (9600 mieszk., 380 m n.p.m.) na pograniczu Wyżyny Częstochowskiej i Wyżyny Olkuskiej, nad rz. Pokrzywianką (Centary), dopływem Białej Przemszy, na starym szlaku handlowym z pd. na pn. Ważny ośrodek przemysłu gumowego (Wolbromskie Zakłady Przemysłu Gumowego „Stomil”, Zakłady Urządzeń Transportu Technologicznego „Technotrans” – powstałe w 1938, a rozbudowane przed 1966), przemysłu terenowego (Zakłady Obuwnicze) i rzemiosła (m.in. Rzemieślnicza Spółdzielnia Pracy Rymarzy). Siedziba Urzędu Miasta i Gminy.

Początki osadnictwa w rejonie współczesnego miasta datowane są na 1311, kiedy to bracia Wolfram i Hilary, sołtysi wsi Dłużec, otrzymali od Władysława Łokietka prawo karczowania lasów wokół wsi, a w 1327 prawo dalszego karczunku i kolonizacji na prawie niemieckim. Założenie miasta Wolbrom przypada na poł. XIV w. Kolejnymi długoletnimi dzierżawcami i wójtami miasta byli m.in. Jaworowie (w XV w. Jaworowiczowie) i Szafrańcowie. Patronat nad miastem i parafią wolbromską sprawował król, przynależało ono bowiem do królewszczyzn. Wolbrom posiadał również liczne przywileje, m.in. prawo składowania, organizacji dwóch jarmarków, handlu żywnością. Rozwinęło się tu wszechstronnie rzemiosło oraz handel, który w XVII w. opanowany został przez ludność żydowską. W latach międzywojennych stanowiła ona większość obywateli Wolbromia. W 1921 na 7229 mieszk. 4275 było Żydami.

W 1633 w Wolbromiu osadzeni zostali kanonicy regułami (laterańscy), którzy przejęli obowiązki duszpasterskie w parafii wolbromskiej i dłużeckiej.

Początki przemysłu sięgają 1948, kiedy rozpoczęto budowę Zakładów Gumowych (dziś „Stomil”).

W mieście nieliczne zabytki: gotycki kościół paraf. św. Katarzyny, przebudowany w I. 1638-64, z wyposażeniem od XV do XVIII w. Obok plebania (d. klasztor kanoników regularnych) z lat czterdziestych XVII w., drewniany kościół szpitalny Matki Boskiej z 1638, kapliczka oraz domy przy ul. Krakowskiej 22 i 3 Maja 14 z poł. XIX w.