Sławków

SŁAWKÓW

Miasto (6900 mieszk., 300 m n.p.m.) nad rz. Białą Przemszą. Od 1977 do 1984 w obrębie m. Dąbrowa Górnicza. Siedziba Urzędu Miasta.

Po 1179 w obrębie kasztelanii bytomskiej – warowny punkt wypadowy przeciw Małopolsce. Pod koniec XIII w. należał już do biskupów krakowskich, początkowo jako wieś, od 1286 jako miasto. W 1295 zbudowano mury miejskie. W Sławkowie funkcjonowały wówczas dwie parafie świadczące o liczebności mieszkańców. Bujny rozkwit związany był z eksploatacją złóż rudy ołowiu i żelaza. W XIV w. miasto zaczęło podupadać, dopiero w XVI w. nastąpiło ponowne nieznaczne ożywienie. W XVIII w. zanikło tutejsze górnictwo, a miasto zaczęło się wyludniać, uległy ruinie mury miejskie i zamek biskupi. W 1795 miasto przypadło Austrii, od 1809 należało do Księstwa Warszawskiego, od 1815 do Królestwa Polskiego. Ludność zajmowała się rolnictwem i rzemiosłem. W 1869 utraciło prawa miejskie. Pod koniec XIX w. w Sławkowie mieszkało 100 rzemieślników. Następował powolny rozwój przemysłu. Wykorzystując czynną kopalnię rud żelaza i galmanu uruchomiono walcownię blachy żelaznej i cynkowej oraz fabrykę wyrobów drucianych (dziś Zakłady Wyrobów z Drutu). Sławków uzyskał ponownie prawa miejskie w 1957. Tu w 1761 urodził się Hipolit Kownacki, autor dzieła „O starożytności i kopalni kruszców”, oraz Jan Baranowski (1800-1879), pierwszy tłumacz dzieł M. Kopernika na język polski, prof. astronomii Szkoły Głównej w Warszawie.

Sławków zachował w swym zabytkowym centrum pierwotny charakter drewnianej zabudowy miejskiej z XVIII i XIX w. – karczmę z zajazdem krytą gontem z XVIII w. i podcieniowe domy na kolumnach z pocz. XIX w. (Kilińskiego 2 i Rynek 18 i 21). W pobliżu rynku kościół paraf. Świętego Krzyża z XIII w. Prezbiterium ceglano-kamienne wczesnogotyckie z ok. 1250, nawa późnogotycka z 2. poł. XV w. Ołtarz i chrzcielnica barokowe, ambona i organy rokokowe. Plebania murowana, barokowa, dach mansardowy, polski, kryty gontem. Na wzgórzu zamkowym (ul. Staropocztowa, Browarna i Wąska – dojście od ul. Zamkowej), odkryto w l. 1983-90 budowę „Wielkiego założenia” zamkowego biskupa krakowskiego Pawła z Przemankowa z końca XIII w. (przed 1283) większego od Zamku Wawelskiego. W XIV w. rozbudowany w postaci wieży mieszkalno-obronnej, istniejącej do 1455, kiedy została wypalona i zniszczona. Badania prowadził katowicki archeolog Jacek Pierzak. Na zamku oddano do użytku rezerwat archeologiczny, obrazujący wszystkie jego fazy rozwojowe, począwszy od 2. poł. XIII w. po XV w. (30 X 1990). Poza fosą, od strony zach., wybudowano na przełomie XV i XVI w. dwór biskupi.

Przy ul. Świętojańskiej neogotycki kościół św. Jakuba z 1827 zbudowany na miejscu dawnych zabudowań szpitala św. Ducha. Świadectwem dawnych górniczych tradycji miasta jest dawny szpital górniczy przy ul. Kościelnej, na którym tablica fundacyjna z 1758.

Nie zachował się średniowieczny system obronny Sławkowa, który zbudowano w XVI w. (obwarowania drewniano-ziemne z fosą oraz bramy: Bytomska i Krakowska). Resztki wałów i fos istniały do 1791.

Za miastem przy szosie Katowice-Kraków murowane stodoły kryte strzechą z XVIII w. Muzeum Regionalne, Rynek 9. Dni Sławkowa V/VI.

■ W odl. 2 km na pn. wieś Krzykawka. W 1863 odbyła się tu jedna z większych bitew powstańczych z wojskami rosyjskimi, zginął m.in. płk Francesco Nullo z Bergamo (Włochy). Na wzgórzu pod lasem pomnik ku czci bohatera. We wsi zabytkowy dwór z XVIII w.

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *