Oświęcim – Historia
Gród kasztelański z czasów Bolesława Chrobrego wraz z kasztelanią przekazany w 1179 przez króla Kazimierza Sprawiedliwego księciu Mieszkowi Plątonogiemu. W poł. XIII w. Oświęcim otrzymał prawa miejskie od księcia opolskiego Władysława, a dodatkowe przywileje wg nowego prawa magdeburskiego w 1291 od księcia cieszyńskiego Mieszka I. W 1. 1312-17 miasto było stolicą odrębnego księstwa oświęcimskiego, rządzonego przez potomków Władysława Cieszyńskiego. W 1327 książęta cieszyńscy i oświęcimscy złożyli hołd lenny królowi czeskiemu Janowi Luksemburskiemu. W 1445 nastąpił podział księstwa oświęcimskiego na Zatorskie, oświęcimskie i toszeckie. W 1454 stany ziemi oświęcimskiej opowiedziały się za powrotem do Polski, uznając zwierzchnictwo Kazimierza Jagiellończyka. W trzy lata później król polski wykupił ziemię oświęcimską za 50 tys. grzywien szerokich groszy praskich. Zakup usankcjonował w 1462 król czeski Jerzy z Podiebradu. Linia książąt piastowskich oświęcimskich panowała do 1457, a Zatorskich do 1494. W 1564 ziemia oświęcimsko-zatorska inkorporowana została do Korony Polskiej i administracyjnie włączona do woj. krakowskiego jako powiat śląski. W XVI w. miasto otrzymało szereg przywilejów: m.in. na organizowanie jarmarków, zwolnione zostało od wielu opłat i ceł. W tym czasie Oświęcim przeżywał swój renesans, zwłaszcza liczne cechy. Z miasta wywiedli się m.in. znani humaniści – prof. Akademii Krakowskiej Jan Sacranus Młodszy (1444—1527) i pisarz Łukasz Górnicki (1527-1603) oraz malarz Tadeusz Makowski (1882-1932).
Miasto w swych dziejach było kilkakrotnie niszczone, m.in. w czasie wojny polsko-szwedzkiej i wielkiego pożaru w 1863. Po I rozbiorze Polski (1772) Oświęcim znalazł się w granicach zaboru austriackiego i chylił się ku upadkowi. Większość rzemieślników opuściła miasto. Pozostali jedynie tkacze i garncarze. W poł. XIX w. miasto uzyskało połączenie kolejowe z Krakowem, Wiedniem i Katowicami. Oświęcim z miasta ok. dwutysięcznego na pocz. XIX w., przekształcił się przed 1914 w dziesięciotysięczne miasto, w którym ponad 50% mieszkańców było narodowości żydowskiej.
W 1910 Oświęcim został siedzibą powiatu. W osiem lat później miasto wraz z ziemiami zaboru austriackiego wróciło do odrodzonej Polski. W 1931 włączono Oświęcim do nowo powstałego powiatu bialskiego. W latach międzywojennych powstały w mieście zakłady metalowe, a w 1941 rozpoczęto budowę zakładów chemicznych w Dworach k. Oświęcimia.
W październiku 1939 miasto znalazło się w granicach III Rzeszy i otrzymało nazwę Auschwitz. W maju 1940 podjęto decyzję o utworzeniu na terenie d. koszar Wojska Polskiego obozu koncentracyjnego znanego pod nazwą Konzentrationslager Auschwitz (KL Auschwitz). 14 czerwca przybyły tu pierwsze grupy więźniów z Tarnowa. Jesienią 1940 uruchomiono krematorium. W 1941 podjęto decyzję o rozbudowie obozu na terenach sąsiedniej wsi Brzezinka (Birkenau), gdzie powstał drugi obóz – Konzentrationslager Auschwitz II-Birkenau, a w 40 miejscowościach Górnego Śląska obozy filialne (podobozy KL Auschwitz). W okresie istnienia obozu – do stycznia 1945 – hitlerowcy zamordowali i częściowo spalili ok. 1.4 mln osób z różnych krajów Europy. W obozie w Brzezince od 1943 czynne były 4 komory gazowe i krematoria, w których zabijano cyklonem B ok. 8000 osób na dobę. Miasto i obóz wyzwolone zostały przez oddziały Armii Czerwonej 27 I 1945.