OŚWIĘCIM
Miasto (46 000 mieszk., 240 m n.p.m.) w Kotlinie Oświęcimskiej nad rzekami Sołą i Wisłą. Ośrodek przemysłu chemicznego (zakłady chemiczne „Oświęcim”), metalowego (Fabryka Maszyn Górniczych „OMAG”, Oświęcimskie Zakłady Napraw Samochodowych), skórzanego (Zakład Przemysłu Skórzanego „OGAR”). Siedziba Urzędu Miasta i Gminy.
W lipcu 1947 na terenach d. obozu utworzono Muzeum Państwowe jako pomnik Męczeństwa Narodu Polskiego i Innych Narodów, a między ruinami krematoriów II i III w Brzezince wzniesiono w 1967 Międzynarodowy Pomnik Ofiar Faszyzmu. W 1979 Państwowe Muzeum w Oświęcimiu-Brzezince wpisane zostało na listę Dziedzictwa Światowego UNESCO. Ekspozycje muzealne mieszczą się w blokach podobozowych, a w Brzezince zachowano fragmenty obozu. W poszczególnych blokach oryginalne fotografie, ocalałe przedmioty zagazowanych, prace plastyczne więźniów, dokumenty zbrodniczych eksperymentów lekarskich.
W Oświęcimiu (ul. Stanisławy Leszczyńskiej 11);
• blok 4 – historia zagłady więźniów;
• blok 5 – grabież popełniona na ofiarach;
• blok 6 – życie więźniów w obozie w fotografii i rysunku;
• blok 7 – warunki mieszkaniowe i higieniczno-sanitarne w dokumentach;
• blok 11 – blok śmierci (więzienie obozowe z celami i narzędziami tortur);
• blok 15 – „Walka i Martyrologia Narodu Polskiego”;
W bloku 27 zorganizowano ekspozycję poświęconą martyrologii Żydów.
W Brzezince (3 km) udostępniono do zwiedzania ruiny krematoriów i komór gazowych II i IV, dwa baraki w obozie żeńskim (karna kompania) oraz rampę kolejową. Na końcu rampy kolejowej Międzynarodowy Pomnik Ofiar Faszyzmu wzniesiony w 1967 wg proj. polskich i włoskich arch.: J. Jarnuszkiewicza, J. Pałki, M. Vitale, P. Carcella, G. Smoncini i T. Valle.
W sąsiedztwie muzeum w Oświęcimiu, przy ul. św. M. Kolbego – Centrum Informacji, Spotkań, Dialogu, Wychowania i Modlitwy. Centrum organizuje spotkania z wybitnymi przedstawicielami różnych kultur i religii świata, wychowuje młodzież w duchu tolerancji i poszanowania praw człowieka. Przy ul. Legionów 12 – Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży.
W centrum starego Oświęcimia kilka zabytkowych budowli. Przy ul. Dąbrowskiego i Laski gotycki kościół paraf. Wniebowzięcia NMP z XV w., przebudowany w XVII w. w stylu baroku. Odbudowany po pożarze miasta w 1. 1863-67. Otrzymał wówczas wieżę. We wnętrzu późnobarokowy ołtarz i obrazy barokowe, liczne epitafia i tablice pamiątkowe, m.in. poświęcona pielgrzymce Jana Pawła II (7 VI 1979), późnogotycki portal (wejście do zakrystii). Przy ul. Władysława Jagiełły kościół księży salezjanów pw. Matki Bożej Wspomożenia Wiernych, który do 1816 należał do dominikanów (kościół Świętego Krzyża). Po likwidacji zakonu przeznaczony na magazyn. W końcu XIX w. przekazany salezjanom. Budowla z XIV w., odbudowana, przebudowana i rozbudowana w I. 1899-1906 i 1975-84 wg proj. włoskiego inż. Cardiniego pod opieką konserwatorską (w 1. 1899-1906) Stanisława Odrzywolskiego. Z dawnego kościoła dominikańskiego pozostało tylko prezbiterium (obecny przedsionek) i część nawy (nadbudowanej i rozbudowanej). Ołtarze kościoła Matki Bożej Wspomożenia Wiernych są dziełem włoskiego artysty Minghetiego. W ołtarzu głównym kopia obrazu turyńskiego wykonana w 1906 przez oświęcimskiego malarza Jana Szczęsnego Stankiewicza (1860-1939), absolwenta Krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych. W wyposażeniu kościoła m.in. ambona wykonana przez uczniów salezjańskiej szkoły rzemiosła artystycznego, organy z 1958, restaurowane w l. 1971-76. W podziemiach kościoła pochowani prawdopodobnie książęta oświęcimscy Jan I, II, III i Kazimierz (zm. 1433/34) oraz kasztelan Myszkowski. Obraz Matki Boskiej Różańcowej (przypisywany T. Dolabellemu) z pierwotnego wyposażenia kościoła Świętego Krzyża znajduje się w ołtarzu bocznym kościoła paraf. Wniebowzięcia NMP w Oświęcimiu. Sanktuarium Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Oświęcimiu jest jednym z ważniejszych sanktuariów maryjnych Archidiecezji Krakowskiej. Obok gotycka kaplica św. Jacka z XIV w. (dawny kapitularz), odbudowana w 1900. We wnętrzu barokowe epitafium Mikołaja z Mstowa Mstowskiego, poległego 18 VIII 1656 w walce ze Szwedami. Epitafium ufundowała żona Agnieszka z Bibersteinów. W rynku głównym dawny ratusz miejski z XVII w., spalony w 1863. Odbudowany. Obecnie siedziba Sądu Rejonowego. Na uwagę zasługują kamienice mieszczańskie z XIX i XX w. o historycznych elewacjach. Przy ul. Dąbrowskiego i Zamkowej zamek książęcy z XIII w., odbudowany ze zniszczeń w 1508 i 1635.
W XIX w. przeznaczony na magazyny wojskowe. W 1908 znacznie rozbudowany. Z pierwotnego zamku zachowała się XIV-wieczna kwadratowa wieża. W 1928 dobudowano skrzydło łączące zamek z wieżą. W swej historii zamek był siedzibą kasztelana, książąt oświęcimskich, starostów, władz powiatowych i miejskich.
Współczesny Oświęcim to nie tylko przemysł chemiczny, decydujący o obliczu miasta, ale również placówki kultury i oświaty. Wśród nich: Zakładowy Dom Kultury Zakładów Chemicznych „Oświęcim”, Miejski Ośrodek Kultury, Młodzieżowy Dom Kultury, Międzynarodowy Dom Spotkań Młodzieży, Państwowa Szkoła Muzyczna, Archiwum Państwowe, 6 bibliotek oraz liczne szkoły podstawowe i ponadpodstawowe, m.in. Zespół Szkół Zawodowych Towarzystwa Salezjańskiego. Placówką naukową jest Ośrodek Badawczo-Rozwojowy Kauczuków i Tworzyw Winylowych.
Wśród współczesnych obiektów architektonicznych wyróżnia się kościół św. Maksymiliana Męczennika przy pl. św. Maksymiliana 2 oraz kryte lodowisko przy ul. Chemików.
W Oświęcimiu działają liczne stowarzyszenia i grupy twórcze, wśród nich: Towarzystwo Miłośników Ziemi Oświęcimskiej, Oświęcimskie Towarzystwo Oświatowe, PTTK „Ziemi Oświęcimskiej”, Grupa „Na Zamku”. Środki masowego przekazu reprezentują dwutygodniki „Głos Ziemi Oświęcimskiej” i „Chemik Oświęcimski”.
W granicach administracyjnych miasta i gminy Oświęcim znajdują się: Bajcorki, Brzegi, Wysokie, Brzezinka, Dwory, Kamieniec, Klucznikowice, Kruki, Mańki (Monowice), Obóz, Osiedle, Pod Olszyną, Paździory, Pitrów, Stare Stawy, Zaborze i Zasolę.
Trasa początkowo biegnie w Kotlinie Oświęcimskiej, a od Zatoru wsch. skrajem Pogórza Śląskiego.
Z Oświęcimia wyjeżdżamy w kierunku pd.-wsch. ul. Techniczną i Fabryczną.