MIKOŁÓW

Miasto (38 500 mieszk., 280 m n.p.m.) na Wyżynie Śląskiej w dolinie rz. Jamna, lewego dopływu Kłodnicy. Ośrodek przemysłu maszynowego (Mikołowska Fabryka Maszyn „Mifama”, Zakłady Mechaniczne Górnictwa i Energetyki „Wiromet”, Fabryka Palenisk Mechanicznych, Mikołowska Fabryka Transformatorów „Mefta”), chemicznego (Zakład Doświadczalny Wyrobów z Tworzyw Sztucznych „Nitron Erg”, Mikołowskie Zakłady Papiernicze). W Mikołowie znajdują się drukarnia im. K. Miarki oraz kopalnia doświadczalna Głównego Instytutu Górnictwa – „Barbara”. Siedziba Urzędu Miasta.

Miasto w swym historycznym centrum zachowało średniowieczny układ urbanistyczny. W rynku przetrwały kamienice z różnych okresów. Najstarsze pochodzą z XVI w., najmłodsze – eklektyczne i modernistyczne – z końca XIX i pocz. XX w. W 1872 zbudowano nowy neorenesansowy ratusz miejski, w miejsce starego odbudowanego po pożarze w 1794 (stał na środku rynku). W pobliżu rynku, przy ul. Okrzei i 1 Maja 10, secesyjna kamienica (w części parterowej PKO). Przy ul. Sambora podwórka kamienic rynkowych z zewnętrznymi krużgankami i drewnianymi schodami. Przy ul. Okrzei najstarszy murowany kościół mikołowski św. Wojciecha i MB Śnieżnej, wzmiankowany w XIII w., kryty gontem, z barokowym wyposażeniem wnętrza z XVI w. Dwuwieżowy neoromański kościół paraf. św. Wojciecha z 1848 przy ul. Kardynała S. Wyszyńskiego 2. Przy ul. Dworcowej 6 neogotycki kościół ewangelicko-augsburski. W Mokrem kościół paraf. św. Wawrzyńca z XVI w., przebudowany w XVIII i XIX w. Zachował się późnogotycki portal z XVI w. W Borowej Wsi drewniany kościół z 1640, barokowy hełm z latarnią z 1720, przeniesiony w 1937 z Przyszowic.

W Mikołowie znajduje się kilka miejsc pamięci narodowej: obok przystanku autobusowego (Gronie) w kierunku Tych obelisk upamiętniający stracenie 12 powstańców śląskich 17 IX 1939, przy ul. Żorskiej i Przyjaciół (obok cmentarza żydowskiego) tablica na zbiorowej mogile 14 członków ruchu oporu i 60 więźniów obozu oświęcimskiego zastrzelonych w styczniu 1945 podczas ewakuacji obozu. Na budynku Szkoły Podstawowej nr 2 (ul. Kardynała S. Wyszyńskiego) tablica pamiątkowa z tekstem: „Dnia 17 sierpnia 1919 stoczyli w tym miejscu najcięższy bój z żołdactwem niemieckim powstańcy śląscy w I powstaniu”. W centrum miasta przy ul. Miarki monumentalny pomnik ofiar faszyzmu.

W Mokrem pomnik z 1960 ku czci powstańców śląskich oraz pomordowanych przez hitlerowców. Na cmentarzu parafialnym (ul. Kardynała S. Wyszyńskiego) zbiorowa mogiła żołnierzy Września 1939 z dowódcą 2 batalionu 73. Pułku Piechoty ppłk. Władysławem Kiełbasą (tablica) oraz pomnik poległych żołnierzy radzieckich w styczniu 1945. Na tymże cmentarzu spoczywają również zasłużeni dla kultury śląskiej: dziennikarz, historyk i bibliofil Konstanty Prus (1872-1960), autor m.in. książki „Z przeszłości Mikołowa i okolicy”, i ks. Aleksander Skowroński (1863-1934), zasłużony działacz narodowy i oświatowy na Górnym Śląsku, poseł do Reichstagu, prezes Polskiego Towarzystwa Ludowego w Bytomiu (1903-05) i Towarzystwa Oświaty im. św. Jacka w Opolu i Mikołowie (1918-34), członek Naczelnej Rady Ludowej w Poznaniu (1918-20), proboszcz parafii mikołowskiej (1922-34) – pochowany w neogotyckiej kaplicy.

W Mikołowie znajduje się jeden z najstarszych parków miejskich na Górnym Śląsku, założony w końcu XVIII w. na terenie d. osady Wymyślanka nad rzeczką Jamna. W parku basen i tereny rekreacyjne.

Wjazd na trasę ul. Krakowską lub ul. Pszczyńską.

Na obwodnicy skręcamy w kierunku Bielska-Pszczyny.

WYRY

Wieś (siedziba Urzędu Gminy). Po lewej stronie zabudowania folwarku wyrskiego. We wsi spichlerz z XVIII w., neorokokowy kościół paraf, z l. 1922-27 (proj. arch. Śliwka). W pierwszych dniach września 1939 trwały tu krwawe walki żołnierzy polskich z oddziałami Wehrmachtu. Zbiorowa mogiła poległych żołnierzy WP na miejscowym cmentarzu.

GOSTYŃ

Wieś (siedziba Urzędu Gminy) nad rz. Gostynką. We wrześniu 1939 żołnierze polscy stoczyli tu krwawy bój z przeważającymi siłami wroga. W miejscu walk (polana pod lasem) pomnik ku czci poległych żołnierzy polskich z 23 Dywizji 73. Pułku Piechoty, wśród nich dowódcy pułku płk. Władysława Kiełbasy. Pomnik odsłonięto 9 IX 1945.