KROMOŁÓW

Dzielnica Zawiercia, niegdyś miasto (do 1864), następnie wieś (do 1975), położona u źródeł Warty (jedno w rynku). Przez Kromołów przebiega zielony Szlak Tysiąclecia (z Siewierza do Małego Okiennika).

Pierwsze wzmianki o osadzie pochodzą z 1193. W XIV w. istniał tu drewniany kościół. W XVI w. należał do Seweryna i Fryderyka Bonerów i znany był jako ośrodek kalwinizmu w dobie reformacji. Kontrreformacja przyczyniła się do wyludnienia miasta. Przed 1665 Stanisław Warszycki wzniósł tu dwór obronny, otoczony murem i wałem. Podczas wojny Szwedzi po dwudniowej walce zdobyli dwór i spalili miasto.

Dzięki przywilejom uzyskanym w 1777 przez właściciela dóbr gen. Konstantego Gostkowskiego od króla Stanisława Augusta (przywilej organizowania jarmarków i targów) na krótko podniosło się z upadku. Kolejny pożar miasta w 1791 przyczynił się do jego upadku. W 1. poł. XIX w. słynął jeszcze z tkactwa i garncarstwa. W 1838 pracowało 55 tkaczy. 72 sukienników, 19 garncarzy. W 20 lat później czynnych było 12 fabryczek produkujących tkaniny bawełniane, dających 80 000 m tkanin rocznie. Rozwijający się przemysł bawełniany Zawiercia przyczynił się do upadku osady.

W centrum jednonawowy kościół św. Mikołaja z XVI w. z trój-bocznym prezbiterium. Żelazne drzwi kościelne pochodzą z zamku w Ogrodzieńcu. Do kościoła przylega kaplica Bonerów z nagrobkiem gen. Konstantego Gostkowskiego z 1817, w czasie reformacji zbór. Godne obejrzenia cmentarze: żydowski z XVIII w. i z okresu I wojny światowej. Na budynku d. Urzędu Gminy tablica z 1967, upamiętniająca mieszkańców wsi poległych na polach walki, zamordowanych w obozach koncentracyjnych i powieszonych w 1941.

ŻERKOWICE

Sołectwo należące do miasta Zawiercie, na Szlaku Orlich Gniazd. We wsi kapliczka z XIX w. Parking.

Wycieczki piesze

1. Do Okiennika Dużego, zn. czerwone, 2,5 km, na pn. Najpiękniejszy i najokazalszy ostaniec z oknem – Okiennik Duży.