Górny Śląsk –  Ochrona przyrody, rezerwaty

Problematyka ochrony środowiska naturalnego człowieka coraz bardziej absorbuje uwagę uczonych i polityków. Na obszarze makroregionu pd. podczas eksploatacji surowców przekształcono rzeźbę powierzchni ok. 20 000 ha. W wyniku ujemnego oddziaływania przemysłu niszczeją stopniowo kompleksy leśne w rejonie Kuźni Raciborskiej i centralnej części aglomeracji katowickiej, a nieużytki poprzemysłowe wynoszą ok. 21 000 ha (1981). 26 VI 1992 wybuchł największy pożar kompleksu leśnego w Europie, który strawił 9060 ha lasu w rejonie Kuźni Raciborskiej. Obecnie trwa zadrzewianie pogorzeliska.

W celu zahamowania degradacji przyrody w Górnośląskim Okręgu Przemysłowym podjęto od 1954 badania zanieczyszczeń powietrza i wód, a w 1966 uchwalono ustawę o ochronie powietrza i rekultywacji oraz zagospodarowaniu gruntów przekształconych w czasie eksploatacji. Jednocześnie podjęto decyzję (1968) o utworzeniu wokół centralnej części aglomeracji katowickiej -leśnego pasa ochronnego o pow. 32 000 ha oraz wybudowaniu wielu ośrodków wypoczynku świątecznego. Od 31 I 1980 realizowana jest również ustawa o ochronie i kształtowaniu środowiska. Ochronę przyrody w Polsce reguluje ustawa z 1991 oraz wydane na jej podstawie rozporządzenia Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z 1995 o gatunkowej ochronie zwierząt i roślin.

Na terenach historycznego Górnego Śląska istnieją obecnie 44 rezerwaty przyrody: biocenotyczne, florystyczne, faunistyczne, przyrody nieożywionej i krajobrazowe. W większości są to rezerwaty biocenotyczne powołane do ochrony zespołów leśnych (las mieszany lub naturalny drzewostan) w rejonie Borów Niemodlińskich, gmin Wołoczyn i Lubsza Brzeska, Bytomia i Tarnowskich Gór, Beskidu Żywieckiego. W mniejszości są rezerwaty ścisłe, zwłaszcza florystyczne, chroniące stanowiska gatunków lub grup gatunków, m.in. cieszynianki wiosennej w Cieszynie, rezerwaty krajobrazowe z charakterystycznym dla regionu krajobrazem z zabytkami historycznymi kultury materialnej, m.in. Barania Góra. Na terenie województwa opolskiego istnieje 20 rezerwatów (Komorzno, Krzywiczyny, Rogalice, Leśna Woda, Lubsza, Śmiechowice, Bażany, Smolnik, Przylesie, Staw Nowokuźnicki, Jaśkowice, Blok, Jeleni Dwór, Przysiecz, Kamień Śląski, Płużnica, Ligota Dolna, Góra św. Anny, Przyłęk, Góra Gipsowa k. Kietrza), w województwie katowickim 13 (Hubert, Dęby Boruszowickie, Segiet k. Bytomia, Góra Chełm k. Łaz, Smoleń k. Pilicy, Ostra Góra k. Trzebini, Ochojec, Łężczak, Las Murckowski, Lipowiec k. Babic, Rotuz k. Czechowic-Dziedzic, „Żubrowisko” w Jankowicach k. Pszczyny), w województwie bielskim 18 (Żaki k. Oświęcimia, Zasolnice, Szeroka w Beskidzie Małym, Madohora, Kopce, laski miejskie nad Olzą i Puńcówką, Zadni Gaj, Stok Szyndzielni, Wisła, Barania Góra, Romanka pod Rysianką, Pilsko, Butorza, Oszast, Śrubita, Babiogórski Park Narodowy); w woj. częstochowskim 22 (m.in. Cisy w Hucie Starej k. Koziegłów, Góra Zborów k. Kroczyc, Jeleniak Mikuliny k. Koszęcina, Parkowe, Ostrężnik i Kaliszak k. Janowa, Sokole Góry, Zielona Góra k. Olsztyna).

Na omawianym obszarze są dwa parki narodowe (Babiogórski i Ojcowski) oraz zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych.