WISŁA
Miasto (11 600 mieszk., 450 m n.p.m.) w Beskidzie Śląskim nad Wisłą. Duży ośrodek turystyczno-wypoczynkowy.
Osada powstała na przełomie XVI i XVII w. Wśród pierwszych mieszkańców byli Polacy z Korony i księstwa cieszyńskiego oraz osadnicy z Węgier. W 1 poł. XIX w. górską wioskę zaczęli odwiedzać i popularyzować różni znani Polacy. W 1834 był tutaj Wincenty Pol. W Wiśle osiedlił się Bogumił Hoff (1829-1894), współpracownik Oskara Kolberga, następnie jego syn oraz Julian Ochorowicz – budowniczy pierwszych willi. Gośćmi Hoffa byli m.in. Prus, Reymont, Konopnicka. Umiński. Z inicjatywy dr. Ochorowicza powstało Stowarzyszenie Miłośników Wisły (1907). Wsią letniskową Wisła stała się w 1911, ale dopiero w II Rzeczypospolitej była prawdziwym uzdrowiskiem. W 1928 wybudowano nową drogę Wisła-Cieszyn, a w 1929 doprowadzono do Wisły Zdroju linię kolejową (w 1932 do Wisły-Głębce) – proj. wiaduktów inż. Iłłakowicz. W l. 1929-37 centrum Wisły nadano obecny kształt urbanistyczny z architekturą funkcjonalną. Wybudowano ponad 100 nowych pensjonatów, powstało kąpielisko (Ł. Obtułowicz), Dom Zdrojowy z salą kinową (S. Tworkowski i K. Pieńkowski), Park Sportowy (K. Schayer), tereny kąpieliska (Z. Wroczyńska), tereny spacerowe (E. Zaczyński). W miejsce spalonego zameczku myśliwskiego Habsburgów z 1907 zbudowano tu w 1930 zameczek prezydencki (A. Szyszko-Bohusz) oraz sanatorium (J. Dobrzyńska i S. Łoboda).
W latach okupacji Wisła znana była z akcji represyjnych stosowanych przez okupanta na ludności miejscowej. W rejonie kurortu działały oddziały partyzanckie. Za kontakt z partyzantami groziła kara śmierci. Zginęli m.in. Jan Śliwka, Zuzanna Kamieniorz (I 1945), a w kwietniu 1945 spalono na Uścienkowie 11 osób.
Prawa miejskie otrzymała Wisła w 1962 i od tej chwili datuje się dalszy rozwój ośrodka wypoczynkowego. Na stokach Bukowej, Jarzębatej i Partecznika powstały zespoły domów wczasowych. Obecnie w skład miasta Wisła wchodzą: Dziechcinka, Głębce, Obłaziec. Malinka, Kosarzyska, Nowa Osada, Bukowa, Gościejów, Jarzębata, Jawornik, Kopydło, Łabajów, Czarne, Jurzyków.
Obiektami godnymi zwiedzenia są: budynek d. szkoły ewangelickiej (1824), klasycystyczny kościół ewangelicki z l. 1833-38 (wieża z l. 1861-63), kościół katolicki z l. 1850-55 (we wnętrzu obrazy z XVIII i XIX w.). W rynku Muzeum Beskidzkie im. A. Podżorskiego (1886-1971) założone w 1950 z inicjatywy Andrzeja Podżorskiego, w zabytkowej karczmie, czynne od 1965. Nowe ekspozycje od 1980 pokazują narzędzia pracy i gospodarstwa domowego górali beskidzkich, koronki koniakowskie, stroje górali, a także wnętrze izby w kurnej chacie. Zbiory muzeum obejmują zabytki ludowej kultury materialnej górali beskidzkich oraz zbiory artystyczne, w tym malarstwo Czesława Kuryatty związanego z Wisłą w latach międzywojennych, grafika Pawła Stellera (1895-1974), urodzonego w pobliskich Hermanicach, oraz twórczość Jana Wałacha – artysty plastyka związanego z kulturą beskidzką. Muzeum jest oddziałem Muzeum w Cieszynie.
Przy ul. Konopnickiej 19, w ogrodzie przed domem artysty, Galeria Rzeźby Artura Cienciały (rzeźby w drewnie, kamieniu i gipsie) – twórcy pomników, popiersi ludzi zasłużonych dla Śląska Cieszyńskiego.
W parku nad Wisłą, w miejscu zniszczonej przez okupanta hitlerowskiego rzeźby K. Laszczki, od 1975 rzeźba „Wiślanki” – dłuta A. Cienciały, a w pobliżu amfiteatru (w Parku dr. Stanisława Kopczyńskiego) pomnik kompozytora Jana Sztwiertni (1911-1940), dłuta Jana Hermy (1981).
Na budynku starej szkoły tablica pamiątkowa ku czci zamordowanego w Gusen kompozytora i nauczyciela z Wisły – Jana Sztwiertni. W lesie Jaworniku pomnik upamiętniający śmierć rozstrzelanych Polaków (10 VIII 1944).
W Wiśle znajdują się liczne ośrodki sportowo-rekreacyjne, m.in.: skocznie narciarskie w Malince, Łabajowie i w centrum; trasy biegowe na Kubalonce i Kozieńcach; tor saneczkowy (320 m) w Nowej Osadzie; wyciągi narciarskie, m.in. na Stożku Wielkim w Jaworniku, w Nowej Osadzie, na Jarzębatej. W centrum zespół obiektów sportowych „Start”, w których trenuje m.in. kadra narodowa. Od 1975 funkcjonuje ośrodek sportowo-rekreacyjny „Jonidło”. Na obszarze 5 ha boiska, strzelnice, sportowe bieżnie, przystań kajakowa, zajazd, parking, kemping.
Wisła stała się również centrum kulturalnym; od 1964 organizuje się tutaj doroczną imprezę folklorystyczną votum Tydzień Kultury Beskidzkiej” nawiązującą do imprezy z lat międzywojennych „Święta Ziem Górskich”. Podczas „Tygodnia” odbywają się liczne koncerty letnie Filharmonii Śląskiej oraz koncerty muzyki organowej.
W Wiśle-Nowa Osada na Czarnej Wisełce zapora (37 m wys. i 270 m dł.) i jezioro o pow. 0,32 km2 – pełniące funkcję zbiornika, z którego zaopatruje się Wisłę i Ustroń w wodę pitną.
Wycieczki piesze
1. Z Wisły-Centrum na Stożek Wielki (978 m), zn. żółte i niebieskie – 2 godz. 30 min.
2. Z Wisły-Głębce na Stożek Wielki (978 m), zn. niebieskie i zielone – 2 godz.
3. Z Wisły-Uzdrowisko na Soszów Wielki (886 m), zn. niebieskie i żółte – 2 godz. 30 min.