Istebna
Osada wczasowo-uzdrowiskowa, powstała w XVI w., ukształtowała się w 1649 jako organizm gminny. Po 1756 cesarska ustawa o ochronie lasów i decyzje o powiększaniu terenów leśnych zahamowały rozwój osadnictwa w rejonie Istebnej i Koniakowa. Rozpoczęła się emigracja górali do pobliskich ośrodków przemysłowych Niemiec i do Ameryki. W wyniku decyzji Rady Ambasadorów z 28 VIII 1920 granica państwowa między Polską a Czechosłowacją została wytyczona w pobliżu Jaworzynki i Istebnej. Odcięte zostały naturalne więzy z Cieszynem przez Przełęcz Jabłonkowską. W latach trzydziestych powstały drogi z Cieszyna do Ustronia, Wisły i Istebnej.
W latach okupacji Istebna. Jaworzynka, Koniaków wcielone byty do III Rzeszy. Rozwinął się tu silny ruch partyzancki kierowany przez AK. Za pomoc udzieloną partyzantom 10 IV 1945 aresztowano 32 mieszkańców Istebnej i Jaworzynki. Dwunastu z nich rozstrzelano w Jabłonkowie. Po wojnie spoczęli na cmentarzu w Istebnej, gdzie pomnik z napisem „Krew ich nasieniem wolności”.
Z Istebną związali się m.in.: ks. Emanuel Grim (1883-1950) – poeta i organizator życia kulturalnego; Ludwik Konarzewski (1885-1954) – artysta, pedagog, założyciel szkoły rzeźbiarskiej (pracowni), pensjonatu „Bucznik”; Jan Wałach (1884-1979) – artysta malarz z Istebnej-Andziołówki, który w swej twórczości utrwalił życie górali beskidzkich; Jan Kawulok (1899-1976) – gawędziarz, instrumentalista, twórca instrumentów ludowych.
W centrum Istebnej katolicki kościół paraf, z 1794 z polichromią z 1929 wykonaną przez Jana Wałacha, którego obraz znajduje się w ołtarzu głównym. Wystrój krypty wykonany przez Konarzewskich. Na cmentarzu katolickim z końca XVIII w. zbiorowa mogiła ofiar faszyzmu, groby m.in. ks. E. Grima, L. i L. Konarzewskich, prof. Pawła Łyska (1914-1978) (nagrobek wykonał rzeźbiarz Artur Cienciała), Jana Kawuloka, Jana Wałacha. Kościół ewangelicki z 1930 wg proj. Tadeusza Michejdy (1895-1955) z obrazem w ołtarzu głównym, malowanym przez Czesława Kuryattę (1902-1951) z Wisły. W parku pomnik Pawła Stalmacha (1824—1891) – działacza narodowego, redaktora „Gwiazdki Cieszyńskiej”, założyciela Macierzy Szkolnej Księstwa Cieszyńskiego.
W Istebnej-Wojtasze izba regionalna Jana Kawuloka – wnętrze kurnej chaty, sprzęty, piec, narzędzia do wyrobu instrumentów ludowych, kolekcja instrumentów ludowych.
W Istebnej, w rodzinnym domu na Wilczym 340, Izba Pamięci Jerzego Kukuczki, otwarta 15 VI 1996. Zorganizowana przez żonę znanego alpinisty. Czynna od 23 VI do 31 VIII w godz. 9-18 (niedziele 9-15).
W Istebnej-Andziołówce pracownia Jana Wałacha (1884—1979) – przedstawiono tu dorobek artysty, który studia kończył w Krakowie i Paryżu, a twórczością związał się z kulturą górali śląskich, oraz Konarzewskich, Ludwika seniora (1885-1954) i Ludwika juniora (1919-1989). W sąsiedztwie kapliczki (wykonanej jako votum przez Ludwika seniora) domy góralskie z XVIII i XIX w. pod nr. 30,49 i 133. Od 1947 działa tu regionalny Zespół Pieśni i Tańca „Istebna” i „Młoda Góra”. Od 1992 wychodzi miesięcznik Rady i Urzędu Gminy „Nasza Trójwieś”.