Bogactwa naturalne
Górny Śląsk stanowi po względem surowców mineralnych najbogatszą część Polski. Występują tu bogate złoża węgla kamiennego, znaczne złoża rud cynku i ołowiu, surowce budowlane, skalne i ceramiczne. Węgiel zalega w znacznej części zapadliska górnośląskiego. Jego zasoby należą do większych w świecie. Głębokość zalegania wynosi od 2400 m na wsch. do 6000 m na zach. Zagłębia, a możliwe do wydobycia zasoby – do głębokości 1200 m szacowane są na ponad 100 mld t przy średniej miąższości pokładów ponad 2 m. Powierzchnia Górnośląskiego Zagłębia Węglowego wynosi 4500 km2. W Rybnickim Okręgu Węglowym oprócz węgla eksploatuje się gaz ziemny.
Rudy cynku i ołowiu koncentrowały się w okolicach Bytomia i Tarnowskich Gór, a obecnie głównie w rejonie olkusko-chrzanowskim i siewierskim. W obrębie Rybnika i Żor na głębokości 100-300 m występuje sól czysta nadająca się do spożycia (nie eksploatowana). W sąsiedztwie Prószkowa koło Opola występują pokłady trzeciorzędowe węgla brunatnego (nie eksploatowane), zaś w rejonie Zawiercia eksploatowane w latach sześćdziesiątych. Wśród minerałów wydobywanych w znacznych ilościach na Wyżynie Śląskiej i Krakowsko-Częstochowskiej przodujące miejsce zajmują wapienie i dolomity oraz piaski szklarskie i przeznaczone na płynne podsadzki w górnictwie węglowym.
Sieć wodna
Górny Śląsk leży na wododziale Wisły i Odry przebiegającym przez Beskid Śląski, Pogórze i Wyżynę Śląską. Większość obszaru Górnego Śląska zajmuje dorzecze Odry. Jej lewobrzeżne dopływy są rzekami górskimi (Nysa Kłodzka z Białą Głuchołazką) lub podgórskimi (Psina z Troją, Stradunia, Osobłoga z Białą), natomiast dopływy prawobrzeżne – nizinnymi (Ruda, Bierawka, Kłodnica, Mała Panew, Stobrawa) poza górską Olzą. Znaczną część woj. katowickiego zajmuje Wisła ze swymi lewobrzeżnymi dopływami (Pszczynka, Gostynia, Przemsza z Brynicą). Z obszaru Górnego Śląska odprowadzane są znaczne ilości wody (głównie zanieczyszczonej); tylko z aglomeracji katowickiej średnio 85 m’ wody na sekundę. Przepływy rzek są różne, np. Wisła w Goczałkowicach 10 m’/s, Olza 4 mVs, Odra k. Raciborza 50 m3/s, Kłodnica k. Koźla 5 m3/s, Odra k. Brzegu 120 m3/s. W celu utrzymania żeglowności Odry, zabezpieczenia terenów podgórskich przed powodziami oraz rytmicznych dostaw dla przemysłu i ludności zbudowano na głównych rzekach Górnego Śląska sztuczne zbiorniki. Na Nysie Kłodzkiej (z. Otmuchowski i Głębi-nowski), na Kłodnicy (z. Dzierżno Duże), na Małej Panwi (z. Tu-rawski), na Wiśle (z. Wisła Czarne, Dziećkowice i Goczałkowic-ki), na Sole (z. Czaniec, Żywiecki i Międzybrodzki), na Gostyni (Jez. Paprocańskie), na Czarnej Przemszy (zalew Przeczycki), na Brynicy (z. Kozłowa Góra), na Pogorii (z. Pogoria), na Rudzie (z. Rybnicki).
Gleby
Na terenie Górnego Śląska występują gleby bielicowe, brunatne, rędziny, mady, gleby górskie oraz gleby początkowego stadium rozwoju. Gleby bielicowe dominują na całym obszarze Górnego Śląska. Najżyźniejsze odmiany gleb, tj. brunatne – wytwarzane / lessów występują na Płaskowyżu Głubczyckim, Kotlinie Raciborskiej, Płaskowyżu Rybnickim oraz miejscami na Pogórzu Śląskim i Przedgórzu Sudeckim. Mady w dolinach rzek Odry, Wisły, Nysy Kłodzkiej, Soły i Kłodnicy. Rędziny na Wyżynie Śląskiej (Garb Tarnogórski i rejon Góry św. Anny), Krakowsko-Częstochowskiej i Woźnicko-Wieluńskiej. Gleby centralnego rejonu aglomeracji katowickiej są glebami zniszczonymi lub zmienionymi przez eksploatację górniczą i przemysłową, stąd zwane są glebami początkowego stadium rozwoju.