Bielsko Biała – Zwiedzanie Trasa 2

II. (Biała) Dworzec główny PKP – ul. Okrzei – ul. Zmożka – ul. Komorowicka – ul. Legionów – ul. Piłsudskiego – ul. Staszica – pl. Wojska Polskiego – ul. 11 Listopada – pl. Wolności – ul. Głęboka – pl. Opatrzności Bożej – ul. Żywiecka – ul. ks. Stojałowskiego – ul. Ratuszowa.

Zwiedzanie Białej rozpoczynamy po przekroczeniu rz. Białej, która przez stulecia była rzeką graniczną między miastami Bielskiem i Białą. Ewentualnie od dworca kolejowego w Białej (Bielsko-Biała Wschód) przy ul. Komorowickiej i Legionów. Ulicą Zmożka dochodzimy do ul. Komorowickiej, przy której pod nr. 48 neobarokowa kamienica z elementami rokoka z 1903, a pod nr. 13 ewangelicka szkoła z 1870 z neorenesansową elewacją.

Przy sąsiedniej, tonącej w zieleni, ul. Legionów – ciekawa architektura okresu historyzmu. Pod nr. 23 willa arch. Emanuela Rosta z boniowanymi narożnikami i trójarkadową loggią z mansardowym dachem z lukamami. Pod nr. 25 d. szkoła Towarzystwa Szkoły Ludowej (dziś Zasadnicza Szkoła Zawodowa im. S. Staszica), zbudowana w I. 1897-98 wg proj. krakowskiego architekta Sławomira Odrzywolskiego. Szkoła jest przykładem końcowego okresu historyzmu i początków modernizmu w mieście. Przy ul. Piłsudskiego 29 d. szkoła katolicka (dziś szkoła nr 9) z 1874 o neorenesansowej elewacji. Między ul. Komornicką a Staszica interesujący zabytkowy kościół ewangelicki im. Marcina Lutra z końca XVIII w., zbudowany w stylu klasycystycznym wg proj. Breuninga. Przebudowany w I. 1832-35, wieża zegarowa i chór muzyczny z l. 1848-50. Wyposażenie wnętrza z epoki. Na uwagę zasługują m.in. ołtarz krakowskiego rzeźbiarza Joachima Korneckiego z 1835 (z portykiem i posągami ewangelistów) oraz obraz „Modlitwa Chrystusa w Ogrójcu” z 1837 wiedeńskiego malarza Dornhausera. Organy z 1848 z wytwórni Karola Kuttnera z Opawy. Przy pl. Wojska Polskiego (d. Stary Rynek bialski) pod nr. 8 jeden z najstarszych domów Białej. Przy ul. Wolności pod nr. 2 neobarokowa kamienica, gdzie mieściła się siedziba Czytelni Polskiej od 1893, zasłużonej dla kultury polskiej (zał. w 1873).

Ulicą 11 Listopada dochodzimy do średniowiecznego rynku targowego miasta Biała (dziś pl. Wolności), przy którym na uwagę zasługują stary hotel „Pod Orłem”, d. „Pod Czarnym Orłem” (ul. 11 Listopada 46), budynek poczty i dom pod nr. 7, d. Dom Cechowy z 1812, obecnie Urzad Stanu Cywilnego. Biała, podobnie jak sąsiednie Bielsko, miała układ zabudowy owalnicowy.

Ulicą Głęboką dochodzimy do pl. Opatrzności Bożej, przy którym barokowy, dwuwieżowy kościół paraf. Opatrzności Bożej. Zbudowany w l. 1760-69 wg proj. arch. Jana Polaczka. Przebudowany w XIX w. wg proj. E. Rosta (wieże, fasada, chór muzyczny). We wnętrzu m.in. obrazy Męki Pańskiej pędzla bialskiego malarza (Słowaka z pochodzenia), Petera Bohuna (1822-1879), rokokowe wyposażenie z 2. poł. XVIII w., organy z 1887 firmy Bracia Rieger z Karniowa, witraże z l. 1894—97 H. Budila z Białej, rzeźby świętych z l. 1888-89 wytwórni Ferdynanda Stuflessera z Tyrolu. Na świątyni liczne tablice pamiątkowe poświęcone m.in. żołnierzom Września.

Ulicą Żywiecką dochodzimy do parku, w którym XIX-wieczny zamek bialski, d. dwór lipnicki, zbudowany przez Habsburgów z Żywca na miejscu dawnego zameczku z przełomu XVI i XVII w., należącego do Komorowskich. Od 1893 w posiadaniu sióstr Zgromadzenia Córek Bożej Miłości. Dziś zakład dla dzieci upośledzonych. Za zamkiem największy w woj. bielskim stadion sportowy BKS „Stal”. Po przeciwległej stronie cmentarz katolicki w Białej z pocz. XVIII w., na którym groby m.in. bialskich burmistrzów, działaczy polskich, wojskowych, artystów. Na cmentarzu spoczywają również dziadkowie papieża Jana Pawła II – Maria i Maciej Wojtyłowie.

Wracamy do pl. Opatrzności Bożej i ul. ks. Stojałowskiego, skąd dochodzimy do ul. Ratuszowej, przy której pod nr. 10, w dawnym budynku Miejskiej Kasy Oszczędnościowej, zbudowano w 1887 wg proj. arch. Emanuela Rosta Urząd Miejski. Gmach ratusza o neorenesansowej elewacji otrzymał wieżę z neorenesansową loggią widokową. Ratusz ma wysokie dachy mansardowe z lukarnami. W 1996 dobudowano zewnętrzny szyb windowy.

Powrót do centrum Bielska-Białej ul. 3 Maja i ul. ks. Stojałowskiego przez rzekę Białą ewentualnie przejściem z ul. Ratuszowej przez Białą i dalej ul. Bohaterów Warszawy.

W Bielsku-Białej ma swój początek trasa (Bielsko – Żywiec -Milówka – Koniaków – Wisła – Ustroń – Cieszyn).

Z Bielska-Białej wyjeżdżamy w kierunku zach. ul. Piastowską i Cieszyńską.

WAPIENICA

Od 1977 dzielnica podmiejska Bielska-Białej. Przed 11 wojną światową i po niej samodzielne osiedle nad rzeczką Wapienicą. W 1931 zbudowano tu zaporę wodną, skąd pobiera się wodę dla potrzeb Bielska. W zbiorniku hodowla pstrąga. Ośrodek przemysłowy, m.in. Union-Vis Sp. z o.o. Fabryka Artykułów Ściernych, Aleksandrowickie Zakłady Przemysłu Lniarskiego „Allen”, Bielskie Zakłady Futrzarskie „Beskidiana”.

JAWORZE

Osada podmiejska o charakterze letniskowo-uzdrowiskowym. Pierwotnie własność miasta Bielska. Od 1793 w rękach rodziny Saint Genois (francuskiego pochodzenia). W 1863 hr. Saint Genois założył w swym parku zakład leczniczy, odkupiony i rozbudowany w 1876 przez hr. Larischa. Leczono tu wiele schorzeń, m.in. układu nerwowego, serca, przewodu pokarmowego, chorobę Basedowa.

W centrum wsi pałac Larischa. Poza tym kościół ewangelicki z 1782, park ze starodrzewem i egzotycznymi drzewami, cmentarz z obeliskiem rodziny Saint Genois. We wsi drewniany spichlerz na podmurówce. Przy skrzyżowaniu dróg obelisk ku czci 57 mieszkańców wsi i okolicy, zamordowanych przez hitlerowców.

W Jaworzu odgałęzienie drogi do Strumienia przez Jasienicę, Chybie (21 km).

JASIENICA, wieś 1 km w prawo od drogi.

Siedziba władz gminy. Dziś Jasienica znana m.in. z Fabryki Mebli Giętych „Jafameg”. W centrum wsi kościół paraf, z 1687 i plebania z XVIII w.