Siemianowice Śląskie – Historia

Siemianowice Śląskie – Historia

Perwsze wzmianki o osadach wchodzących w skład miasta Siemianowice sięgają XIII w. i dotyczą parafii michałkowickiej (1274) oraz wsi Bytków (1298), która zobowiązana była przekazywać dziesięcinę należną biskupowi krakowskiemu Janowi Muskacie na rzecz szpitala sławkowskiego. Wzmianka z 1451 wymienia wieś Szymanovicze, a z 1515 – zobowiązania finansowe okolicznych wsi wobec zamku w Nakle Śląskim. Jedna z legend mówi, że czterej bracia (Szymon, Michał, Maciej i Jakub) założyli wsie Siemianowice, Michałkowice, Maciejkowice i Jakubowice (ostatnia zniszczona w czasie walk w 1586, to część dzisiejszej Małej Dąbrówki i Siemianowic – Sadzawki). Inna legenda daje natomiast pierwszeństwo protoplaście Siemionowi. Pierwsza wiadomość o wsi Bańgów (w granicach Siemianowic Śląskich) pochodzi z dokumentu wystawionego w 1624.

W XVII w. dobra siemianowicko-bańgowskie należały do rodziny Mieroszewskich. W 1718 przeszły w posiadanie hr. Henckla von Donnersmarcka, którego rodzina przed 100 laty weszła w posiadanie ziemi bytomskiej, a w 1697 uzyskali zgodę na utworzenie wolnego państwa bytomskiego. Do końca XIX w. właścicielami Michałkowie byli Rheinbabenowie, a następnie książę Hohenlohe-Oehringen, który w 1905 przekazał swe uprawnienia spółce akcyjnej Hohenlohe-Werke. Na przełomie XVIII i XIX w. we wszystkich wsiach wchodzących dziś w skład Siemianowic (Bańgów, Przełajka, Bytków, Michałkowice) istniały folwarki, do których w 1861 należało 1346 ha ziemi. W jednym z nich (folwark Przełajka) założono w 1724 fryszerkę czynną do lat czterdziestych XIX w. W innych, Bańgowie i Michałkowicach, istniały w 1819 wapienniki. Pierwszą kopalnię założono w Bytkowie w 1786 („Walongrube”), a w rok później kolejną („Caroline”). W tymże roku hr. Łazarz Henckel założył między Siemianowicami i Przełajką kopalnię „Gliick”. Na pocz. XIX w. Rheinbabenowie uruchomili w Michałkowicach kopalnię „Fanny”, czynną do lat dwudziestych XX w. i trapioną przez częste pożary pól górniczych. W maju 1836 rozpoczęto budowę dużej huty żelaza „Laura” (dziś „Jedność”) przy udziale miejscowych specjalistów (Nagło z Gliwic) i angielskich (Notteobohm i Talbot) oraz wyposażono w angielskie maszyny. Huta rozpoczęła produkcję w 1839, posiadając 4 wielkie piece, pudlingarnię, walcownię i odlewnię żelaza. W latach następnych hutę rozbudowywano o nowe wydziały (młotownię, walcownię, nowe wielkie piece, walcownię blach, ocynkownię, stalownię, walcownię rur). W 1873 wybudowano przy hucie fabrykę cementu (czynną do 1899). Zapotrzebowanie na cynk sprawiło, że w latach czterdziestych XIX w. powstały na terenie współczesnych Siemianowic 3 huty cynku: „Jerzy”, „Fanny” i „Teresa”, zbudowane przez kupców i przedsiębiorców z Wrocławia, Ornontowic i Bytomia, a następnie przejęte przez właścicieli ziemi (Donnersmarcków i Rheinbabenów). Pierwsze dwie czynne były do 1886, ostatnia po wykupieniu w 1892 majątku Michałkowice przez księcia Hohenlohe-Oehringen, do 1908.

Dalszy rozwój górnictwa węglowego nastąpił w 2. poł. XIX w. Powstały wówczas na terenie Michałkowie kopalnie: „Chasse” (1870) i „Maks” (1881), a w Siemianowicach zjednoczone kopalnie „Siemianowice” (w latach siedemdziesiątych huta „Laura”, a od 1879 – 2 zakłady górnicze „Richter” i huta „Laura”). Pod koniec lat sześćdziesiątych powstała w Siemianowicach fabryka kotłów parowych, założona przez syna Wilhelma Fitznera, od 1855 właściciela dużej kuźni. Od 1875 zaczęto tu stosować (jako w jednej z pierwszych na kontynencie) spawanie blach. W 1869 uruchomiono w Siemianowicach gazownię, używaną do oświetlania zakładów przemysłowych i mieszkań. Latarnie gazowe zapalono w 1912 w nowej osadzie przemysłowej Huta Laura. W 1912 Zakłady Hohenlohego wybudowały prażalnię blendy cynkowej i fabrykę kwasu siarkowego hutę Schellera.

Na pocz. XX w. majątki ziemskie w Siemianowicach, Bańgowie, Michałkowicach, Bytkowie i Przełajce przejęte zostały przez koncerny górniczo-hutnicze: Zjednoczone Huty „Królewska” i „Laura” i Zakłady Hohenlohego. Ożywienie polskiego życia narodowego w Siemianowicach nastąpiło w latach sześćdziesiątych XIX w., kiedy to powstało Katowickie Towarzystwo Czeladników (1866) oraz filia „Kasyna” z Królewskiej Huty (1869). Po kilkuletniej działalności władze pruskie rozwiązały organizacje. Dopiero w 1881 powstał Związek Chrześcijańsko-Ludowy, na którego czele stanął w 1883 Piotr Kołodziej (związany z hutą „Laura”), działacz oświatowy i autor licznych sztuk dla amatorskich teatrów, m.in. „Bogata wdowa”, „Wycużnik”, „Górnicy”, redaktor i wydawca (od 1889) „Kalendarza Ludowego”. Związek działał do końca 1886, kiedy to powstało nowe stowarzyszenie oświatowe – Towarzystwo Alojzjanów. Następnie powstały kolejno: Towarzystwo Katolickich Mężów i Młodzieńców, Towarzystwo Przemysłowców i Robotników. W końcu XIX i na pocz. XX w. powstawały w Siemianowicach filie górnośląskich i ogólnozaborowych związków zawodowych — Związku Wzajemnej Pomocy (1889) i Zjednoczenia Zawodowego Polskiego (1909). W 1897 założono w osadzie gniazdo „Sokoła” kierowane przez dra Jana Nepomucena Stęślickiego. W 5 lat później powstała kolejna polska organizacja „Czytelnia dla Kobiet”, obejmująca swym zasięgiem wszystkie osady wchodzące dziś w skład Siemianowic. W l. 1910-12 powstawały liczne towarzystwa śpiewu: „Kasyno” w Siemianowicach (1910), „Słowiczek” w Michałkowicach (1911), „Słowiczek” w Bytkowie (1912) oraz Polskie Towarzystwo Kobiet w Siemianowicach (1912). W l. 1919-21 mieszkańcy Siemianowic, Huty Laura (dziś dzielnica Siemianowic), Bytkowa. Michałowic, Bańgowa i Przełajki licznie walczyli w szeregach powstańczych na wielu frontach w składzie 73. Pułku Katowickiego dowodzonego przez Walentego Fojkisa (w latach międzywojennych burmistrza Michałkowie).

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *