Katowice – Trasa 1

Katowice – Trasa 1

Rynek – ul. Młyńska – pl. Dworcowy – ul. 3 Maja – pl. Wolności – ul. Sokolska – ul. Mickiewicza

Na początku proponujemy zwiedzić najstarszą część miasta, która rozwinęła się wzdłuż doliny Rawy – między rzeką a linią kolejową. Najwcześniejszą zabudowę pochodzącą z poł. XIX w. stanowiły budynki wzniesione przy trakcie komunikacyjnym z Chorzowa do Mysłowic, między dzisiejszym pl. Wolności a Rynkiem. Pierwsze z nich to wille ogrodowe, które zaczęły wyrastać również po drugiej stronie placu targowego, czyli obecnego Rynku, w kierunku Zawodzia. Możliwości rozwojowe osady powstały w związku z rozwijającym się przemysłem oraz komunikacją kolejową. W 2. poł. XIX w. zabudowa dzisiejszych ulic: ( Maja i Warszawskiej zmieniła się. W miarę przekształcania się Katowic w ośrodek administracyjny niektóre wille zastąpiono kilkupiętrowymi kamienicami, wybudowano Rynek i obecny pl. Wolności. Wytyczono też nowe ulice, obecne Mickiewicza, Słowackiego, Mariacką. Kolejny etap modernizacji i wyburzeń tej części miasta to początkowe lata XX w., kiedy wzniesiono tu liczne secesyjne kamienice. Zabudowa ta przetrwała do dnia dzisiejszego.

W czasie II wojny światowej zniszczeniu uległa m.in. synagoga zbudowana w 1900 przy ul. Mickiewicza w stylu mauretańskim i dom handlowy przy ul. 3 Maja (w 1948 na jego miejscu zbudowano PDT – Powszechny Dom Towarowy). W XIX w. i na pocz. XX w. w tym rejonie skupiało się życie polskich organizacji i instytucji, miały tu siedziby redakcje polskich gazet i księgarnie, np. przy ul. Stawowej 8 mieścił się w 1. 1906-22 „Kuryer Śląski” i „Gazeta Ludowa”, a przy ul. Teatralnej 12 redakcja socjalistycznej „Gazety Robotniczej”, kierowanej m.in. przez Franciszka Morawskiego, Józefa Biniszkiewicza, Jana Kawalca. „Gazetę Robotniczą” przeniesiono do Katowic z Berlina w 1901.

Rynek powstał na skrzyżowaniu dwóch dróg biegnących z zach. na wsch. (dzisiejsza ul. 3 Maja i Warszawska) oraz później wytyczonych – z pn. na pd. (obecna al. W. Korfantego i ul. św. Jana) i przez wiele lat był głównym placem targowym miasta. Od końca XIX w. nosił imię Fryderyka. Wybudowanie przy Rynku Teatru Miejskiego w 1907 ograniczyło możliwość handlu do kilkunastu straganów, które ulokowały się po przeciwległej stronie Rynku. Obecny obszar Rynku ukształtował się w okresie powojennym, powiększył się wtedy o wolne tereny po kilku budynkach spalonych na początku 1945 i wyburzonych domach między ulicami: 3 Maja, Mickiewicza i Skargi w latach pięćdziesiątych. M.in. dzięki tym wyburzeniom stał się widoczny od strony Rynku interesujący gmach d. Banku Gospodarstwa Krajowego, dziś siedziba jednego z oddziałów Banku Śląskiego.

Na rogu ul. Pocztowej i Rynku stał do 1945 Ratusz Miejski, obecnie plac. W 1. 1945-80 w jego sąsiedztwie wzniesiono budynek biurowo-handlowy, w którym m.in. znalazły pomieszczenia redakcje „Wieczoru” i „Poglądów” (później „Tak i Nie”), „Panoramy”. Obecnie pozostała tylko redakcja „Wieczoru”. Później otoczenie Rynku wzbogaciły: dom handlowy „Zenit”, Dom Prasy i dom handlowy „Skarbek”.

W Rynku zlokalizowany jest Teatr im. Stanisława Wyspiańskiego, oddany do użytku w 1907 (wg proj. kolońskiego arch. K. Moritza). Prosty i funkcjonalny gmach mieszczący 410 osób na widowni, należy do ciekawszych budowli modernizmu na ziemiach polskich. Dekorację rzeźbiarską fasady wykonał inny kolończyk Galler.

Jesienią 1922 przyjął nazwę Teatru Polskiego stawiając sobie za cel „głoszenie żywego słowa polskiego i budzenie umiłowania dla pieśni polskiej wśród gnębionej 600-letnią niewolą pruską polskiej ludności Górnego Śląska”. Od 1936 stał się Teatrem Śląskim im. Stanisława Wyspiańskiego. Teatr miał również scenę objazdową, występował na Górnym Śląsku i na Opolszczyźnie, znajdującej się wówczas w granicach Rzeszy Niemieckiej. Wystawiał także sztuki operowe. W 1939 gmach był widownią ostatniej bohaterskiej walki stoczonej w obronie Katowic 3 września przez żołnierzy WP, powstańców i harcerzy.

W latach pięćdziesiątych odnosili tu swe pierwsze sukcesy artystyczne tacy polscy aktorzy jak: Gustaw Holoubek, Tadeusz Łomnicki, Irena Kwiatkowska i inni. Teatr im. Stanisława Wyspiańskiego raz w tygodniu gości Operę Śląską z Bytomia. Gości również zespoły teatralne z innych miast kraju, a także z zagranicy. Teatr prowadził do 1981 Małą Scenę przy ul. Staromiejskiej 4, a od 1981 Scenę Kameralną przy ul. Warszawskiej 2. W 1982 na gmachu Teatru odsłonięto tablicę upamiętniającą wkroczenie Wojska Polskiego (20 VI 1922) do Katowic jako symbol powrotu Górnego Śląska do Macierzy. Wydarzeniem ostatnich lat było wręczenie w Teatrze Śląskim (1995) doktoratu honoris causa Uniwersytetu Śląskiego laureatowi Nagrody Nobla Josifowi Brodskiemu (1940-1996), wybitnemu poecie rosyjskiemu na emigracji. W latach dziewięćdziesiątych teatr uruchomił nową scenę – „Scenę na malarni” (w dawnej loży masońskiej) oraz na I p. teatru „Galerię Sztuki” prezentującą twórców związanych z teatrem.

W Rynku znajduje się również Spółdzielczy Dom Handlowy „Zenit” – jeden z największych domów towarowych w Katowicach. Zbudowany w 1. 1960-63 (wg proj. arch. M. Króla i J. Jareckiego). W pobliżu Dom Prasy oddany do użytku w 1963 (proj. arch. M. Śramkiewicza). Ma 8 kondygnacji i zajmuje go m.in. Klub Dziennikarza i redakcje „Trybuny Śląskiej”, „Dziennika Zachodniego”, „Sportu”. Na parterze czytelnia Klubu Międzynarodowej Prasy i Książki.

Sprzed Domu Prasy wchodzimy w ul. Młyńską, przy której w dawnych latach istniały młyny, początkowo parowe, później elektryczne, oraz magazyny zbożowe. Ostatnie przetrwały do 1965, tj. do czasu rozpoczęcia budowy nowego dworca kolejowego. Wyburzono wówczas lewą stronę ul. Młyńskiej, począwszy od gmachu Urzędu Miejskiego oraz prawą – od ul. Stawowej do ul. 3 Maja i Słowackiego; dziś cały ten teren zajmuje pl. im. W. Szewczyka. Wyburzenie odsłoniło kilka secesyjnych i modernistycznych kamienic przy ul. 3 Maja 15 i 17 i ul. Stawowej, pochodzących z przeł. XIX i XX w., które po odnowieniu elewacji przydają tej części miasta dostojności starego grodu.

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *