Katowice – Historia

Miasto (370 000 mieszk., 266-352 m n.p.m.) wojewódzkie na płaskowyżu bytomsko-katowickim, w pd. części Wyżyny Śląskiej, nad rzekami: Rawą, Kłodnicą, Brynicą i Mleczną.

Centrum administracyjne, handlowe, gospodarcze i kulturalne aglomeracji katowickiej oraz makroregionu południowego. Największy ośrodek przemysłowy aglomeracji. Reprezentowany przez przemysł: węglowy (kopalnie – „Katowice-Kleofas”, „Wieczorek”, „Wujek”, „Staszic”, „Murcki”), hutniczy (huty – „Baildon”, „Ferrum”, huty metali nieżelaznych – „Szopienice” i „Silesia”). Siedziba Urzędu Wojewódzkiego i Urzędu Miasta oraz Kuni Metropolitarnej kościoła rzymsko-katolickiego.

HISTORIA MIASTA

W poł. XIX w. na terenach dawnych dóbr Kuźnicy Boguckiej istniały: wieś Katowice, folwarki Karbowa, Brynów i Bogucice oraz dwa przysiółki – Brynów i Katowice Hałda, które do poł. XIX w. tworzyły obszar gminy Katowice. Zarząd gminy mieścił się przy drodze biegnącej z Mysłowic do Chorzowa (dzisiejsza ul. Warszawska 2). Ostatnim polskim sołtysem Katowic był Kazimierz Skiba (1812-90), piastujący urząd w 1. 1845-59. Zmuszony został do odejścia ze stanowiska wraz z tymi członkami gminy, którzy przeciwstawiali się planom przekształcenia wsi przez Zarząd Dóbr Wincklera, a później Thiele-Wincklera, w ośrodek miejski. II IX 1865 przyznano Katowicom prawa miejskie. Uwieńczone zostały w ten sposób usilne starania kupców i przemysłowców niemieckich, którzy osiedlili się w Katowicach, dostrzegając handlowe korzyści płynące z bezpośredniego sąsiedztwa granicy prusko-rosyjskiej. Miasto leżało na skrzyżowaniu dróg z Mysłowic do Chorzowa i z Siemianowic do Mikołowa.

Od 1856 istniały już plany rozbudowy miasta, opracowane przez administrację Wincklera. Przewidywały one znaczny rozwój budownictwa mieszkaniowego oraz usług i handlu w centrum miejscowości. Zakłady przemysłowe miały znajdować się w północnej części, poza osadą, za rzeką Rawą. Z chwilą uzyskania przez Katowice praw miejskich rozpoczął się wzmożony ruch budowlany, poprzedzony parcelacją. W 1. 1869-72 zbudowano 182 domy mieszkalne. Wśród kupujących nowe działki Polacy stanowili zaledwie 4%, większość nabywali Niemcy i Żydzi. Ci ostatni stworzyli w Katowicach duże skupisko (11% ogółu ludności w 1871).

Wraz z powstaniem miasta wyodrębniono z Katowic w listopadzie 1865 Brynów i Katowicką Hałdę, tworząc z nich nową gminę Brynów. W ten sposób poza granicami miasta znalazła się większość ludności polskiej d. gminy Katowice.

Od końca XVIII w. następował szybki wzrost liczby ludności Katowic. W 1783 liczyły 294 mieszkańców, w 1825 – 675, w 1845 – 1326, w 1855 – 2945, a w 1861 już 3780.

Cele polityczne i interesy burżuazji niemieckiej decydowały o kierunkach rozwoju Katowic. Miasto stało się Mekką dla chcących dorobić się na wschodnich kresach Rzeszy Niemieckiej. Oprócz rozwoju istniejącej administracji posiadłości dóbr Wincklera, powstała w Katowicach w 1858 odrębna Dyrekcja Zakładów Górniczych, a cztery lata później Zarząd Dóbr Thiele-Wincklera, które w 1889 przekształcone zostały w Katowicką Spółkę Akcyjną dla Górnictwa i Hutnictwa. Również inne organizacje gospodarcze i administracyjne wybierały Katowice na swoje siedziby, przenosząc je z innych miast śląskich lub tworząc nowe jednostki. Spośród nich można tu wymienić przykładowo Państwową Dyrekcję Poczt (1872), Sąd Okręgowy (1882), Górnośląski Związek Przemysłowców Górniczo-Hutniczych, Dyrekcję Prusko-Królewskich Kolei Państwowych (1895), Górnośląską Konwencję Węglową (1898), Gwarectwo Węglowe „Charlotte” (1903) i Rybnickie Gwarectwo Węglowe (1904).

W 1873 miasto stało się ośrodkiem powiatowym, a w 1897 miastem wydzielonym. Na terenach Katowic rozwijał się począwszy od pierwszych lat XIX w. przemysł górniczo-hutniczy. W 1801 Koulhaas uruchomił na terenach dzisiejszego Parku Kościuszki kopalnię „Beata” (eksploatację wkrótce przerwano ze względu na wystąpienie wód podskórnych; ponownie podjęto wydobycie w 1836). W 1820 uruchomiono hutę cynku „Henrietta” obok folwarku Karbowa; w 1824 wznowiła produkcję huta cynku „Emma”.

W poł. XIX w. Katowice uzyskały połączenie kolejowe z Wrocławiem, Krakowem, Orzeszem i Sosnowcem. W latach pięćdziesiątych XIX stulecia zmodernizowano i rozbudowano hutę bogucką, tworząc nową hutę – „Marta” z walcownią cynku i walcownią szyn kolejowych. W 1877 w rejonie dzisiejszych ulic Stawowej i Mickiewicza uruchomiono hutę żelaza ,Jakub”, a w rok później hutę „Ludwik” (późniejsza odlewnia brązu i mosiądzu „Munstermann”) w rejonie dzisiejszych ulic Mikołowskiej i Raciborskiej. W tym czasie miasto spełniało funkcję ważnego ośrodka germanizacyjnego. W Katowicach zaczęto wydawać gazety niemieckie, m.in. od 1869 „Kattowitzer Zeitung”. Po 1900 drukowano tu już kilka gazet niemieckich (dwa dzienniki, cztery tygodniki i trzy miesięczniki), a z polskich tylko jeden dziennik i dwa tygodniki. Dopiero w następnych latach zwiększyła się liczba czasopism polskich. Ukazywały się wówczas: „Gazeta Robotnicza”, „Ognisko” i „Górnoślązak” (od 1901), „Polak” (1905), „Kuryer Śląski” (1907) i „Gazeta Ludowa” (1911).

Dodaj komentarz

Twój adres email nie zostanie opublikowany. Pola, których wypełnienie jest wymagane, są oznaczone symbolem *