CZECHOWICE-DZIEDZICE
Miasto (35 600 mieszk., 260 m n.p.m.) w Kotlinie Oświęcimskiej u ujścia rz. Białej do Wisły. Ośrodek przemysłu chemicznego (Śląskie Zakłady Rafineryjne „Rafineria Czechowice”, Zakłady Chemiczne „Organika-Azot”), drzewnego (Zakład Wyrobów Papierowych, Zakłady Przemysłu Zapałczanego), elektrotechnicznego (Śląska Fabryka Kabli, Fabryka Sprzętu Elektrotechnicznego „Kontakt”), metalowego (zakład nr 8 Fabryki Samochodów Małolitrażowych, znany z produkcji rowerów, Walcownia Metali „Dziedzice”, Zakłady Produkcji Urządzeń Mechanicznych „El-wo”). Jest tu także zlokalizowana kopalnia „Silesia” oraz Czecho-wicki Zakład Materiałów Opatrunkowych. Urząd Miasta i Gminy.
Początki dzisiejszego miasta, a zwłaszcza wsi Czechowice, zwanej ówcześnie Chotowicami, owiane są legendą. Osada ta miała istnieć już w X w. i od XIII w. związana jest z księstwem cieszyńskim. Nazwy Chotowice-Polonium i Chotowice-Germanicum występują w spisie dziesięcin biskupstwa wrocławskiego z 1302-14. W XV w. odnotowano już nazwę Czechowice (1404, 1447) i istnienie kościoła. Z zapisów wynika, że w pocz. XV w. Czechowice były jeszcze wsią rycerską (bracia rycerze Niklica i Zbrożek z Czechowic). Od 1471 do końca XVI w. właścicielem wsi była rodzina Czelów. W XVII i XVIII w. właścicielami dominium czechowickiego była rodzina Kotulińskich (1675—1765), budowniczych rokokowego pałacu i barokowego kościoła. W 1765 Czechowice kupił gen. wojsk saskich hr. Andrzej Renard. W posiadaniu rodziny Renardów pozostały do 1856, w którym to roku nabył je baron Józef Heldreichow, a w 1874 odstąpił bielskiemu fabrykantowi sukna Aleksandrowi Zipserowi.
O wsi Dziedzice niewiele wiadomo. Historyczna wzmianka pochodzi dopiero z XVI w. W końcu XIX w. wraz z rozwojem kolei żelaznej oraz szybkich połączeń między Wiedniem, Krakowem i Lwowem, a także z Zagłębiem Górnośląskim, w Dziedzicach, na skrzyżowaniu tych linii, wybudowano stację kolejową (1855) i parowozownię (1857). Połączenie z Bielskiem (1855), Katowicami (1867).
Od tej chwili na terenie wsi Dziedzice i Czechowice powstawały liczne zakłady: cegielnie, tartaki, rafineria nafty „Schodnica” (1896), walcowania cynku (1896). W 1902 na terenie wsi Żebracze uruchomiono kopalnię węgla „Silesia”, a w 1906 w Dziedzicach koncern amerykański Vacum Oil Company uruchomił dużą rafinerię ropy naftowej. W 1910 ruszyła fabryka brykietów.
Po klęsce Austro-Węgier w 1918 Czechowice i Dziedzice wraz z ziemią cieszyńską wróciły do Rzeczypospolitej.
W latach międzywojennych powstały w Czechowicach i Dziedzicach kolejne zakłady przemysłowe oraz zakłady przemysłu elektrotechnicznego, zakłady rowerowe, fabryka zapałek, fabryka środków opatrunkowych, fabryka tektury.
W okresie okupacji hitlerowskiej działały tu aktywne grupy partyzanckie „Małego” i „Twardego” dowodzone przez Leona Loskę.
W 1950 do gminy Czechowice włączono gminę Dziedzice, tworząc od 11 1951 miasto Czechowice (od 1 I 1959 ponownie Czechowice-Dziedzice). W skład nowego miasta weszły okoliczne wsie i kolonie: Brożysko, Brzeziny, Chuda, Grabowiec, Korzeniec, Lesisko, Lipowiec, Liszki, Nawsie, Nowy Dwór, Olszyna, Pasieka, Podkępie, Podlesie, Dobraj, Prusiec, Renardowiec, Stary Dwór, Świerkowiec, Zbijów, Żebracz (Żebracze).
Po reformie administracyjnej w 1975 miasto Czechowice-Dziedzice pozostało nadal w granicach woj. katowickiego.
Czechowice-Dziedzice mają niewiele zabytków architektury. Pałac rokokowy z XVII w. wzniesiony przez rodzinę Kotulińskich, przebudowany w pocz. XX w. Przy ul. Kopernika 5 kościół paraf, św. Katarzyny zbudowany w I. 1722-29 przez Kotulińskich w stylu późnobarokowym z barokowo-rokokowym wyposażeniem wnętrza (ołtarze, ambona, obrazy).
W Czechowicach-Dziedzicach urodził się 19 IX 1820 ks. Antoni Janusz, proboszcz parafii Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny w Zebrzydowicach, który w 1857 wydał pierwszą książkę do nabożeństwa w języku polskim „Praca codzienna i całożywotna każdego chrześcijanina katolickiego albo książka modlitewna i kancyonał dla katolików z różnych książek modlitewnych i śpiewników zebrana”. Zmarł w wieku 41 lat i pochowany został w Zebrzydowicach.
W Miejskim Domu Kultury Izba Regionalna, gdzie m.in. materiały źródłowe dotyczące ks. Janusza. W mieście działa Towarzystwo Przyjaciół Czechowic-Dziedzic. Dwutygodnik regionalny „Życie Czechowic-Dziedzic”.
W Czechowicach odgałęzienie drogi w prawo do Zabrzegu i Ligoty.